Deregulacja kwestii klimatycznych to mit. Wiele europejskich krajów przyspiesza działania klimatyczne – polskie firmy ryzykują utratę konkurencyjności

^{Data publikacji: 24.07.2025}

^{8 minut czytania}

Spis treści:

1. Hiszpania: obowiązkowe plany redukcji emisji
2. Francja: bilans emisji gazów cieplarnianych i plan transformacji
3. Niemcy: ochrona klimatu w łańcuchach dostaw
4. Szwecja i Holandia: ESG jako warunek finansowania 
5. Nie tylko Unia wrzuca piąty bieg: inicjatywy w Wielkiej Brytanii i Szwajcarii 
6. A Polska? Czy czekanie się opłaca?

Choć w ostatnich miesiącach obserwujemy pewne wyhamowanie tempa regulacyjnego w polityce klimatycznej UE, nie oznacza to końca transformacji ani trwałego odwrotu od zielonego kursu. Wręcz przeciwnie: europejskie firmy coraz częściej wyprzedzają politykę europejską, traktując działania proklimatyczne jako warunek utrzymania konkurencyjności, dostępu do finansowania i obecności w międzynarodowych łańcuchach dostaw. W Polsce ta zmiana świadomości postępuje wolniej. 

Ta narracja o „odchodzeniu od regulacji klimatycznych” – choć zyskuje na popularności w polskich mediach – może okazać się kosztownym błędem, zwłaszcza dla firm, które potraktują ją jako pretekst do odwlekania działań. Tymczasem liczne europejskie kraje nie zwalniają tempa. Coraz więcej państw wprowadza własne, często ambitniejsze niż aktualne unijne, regulacje klimatyczne. Firmy, które nie podejmują działań, wypadają z europejskich łańcuchów dostaw. Coraz częściej tracą też dostęp do finansowania.

Europa nie czeka – przykłady działań

Jak pokazuje praktyka niektórych europejskich krajów, to właśnie na poziomie krajowym widać, jak dynamicznie rozwija się europejska transformacja – od planów redukcji emisji, przez mechanizmy wsparcia dla zrównoważonych inwestycji, aż po obowiązki raportowe i standardy środowiskowe. Poniżej przedstawiamy wybrane przykłady, które pokazują różnorodność i skalę działań proklimatycznych na Starym Kontynencie.

Hiszpania: obowiązkowe plany redukcji emisji

Od połowy czerwca br. w Hiszpanii obowiązuje Real Decreto 214/2025, który wprowadza obowiązkowy system rejestru śladu węglowego i obowiązki dla dużych firm i administracji państwowej:

• wymaga corocznego ujawniania śladu węglowego (Zakresy 1 i 2) dla dużych firm objętych art. 262.5 lub art. 49.5 hiszpańskiego Kodeksu Handlowego, czyli osiągających ponad 20 mln € aktywów, 40 mln € obrotu lub zatrudniających min. 250 pracowników,
• Zakres 3 pozostaje dobrowolny dla sektora prywatnego, ale staje się obowiązkowy od 2028 roku dla administracji państwowej (ministerstwa, agencje centralne), do 2028 r. firmy będą musiały również raportować emisje z Zakresu 3,
• nakłada obowiązek przygotowania 5-letniego planu redukcji emisji,
• wymaga zewnętrznej weryfikacji danych dla firm zatrudniających powyżej 250 osób lub osiągających obrót powyżej 50 mln € – w odniesieniu do planu redukcji i ujawnianych emisji, 
• ustanawia Krajowy Rejestr Śladu Węglowego, do którego wpisy będą obowiązkowe dla instytucji publicznych od 2026 roku.

Real Decreto jednoznacznie łączy obowiązki środowiskowe z dostępem do finansowania publicznego, zamówień i udziału w programach rządowych – wpis do rejestru oraz plan redukcji będą wymagane przy ocenie projektów. 

To wyraźny dowód, że regulacje na poziomie krajowym wyprzedzają unijne i zaczynają działać niezależnie od harmonogramów Brukseli. 

Francja: bilans emisji gazów cieplarnianych i plan transformacji

We Francji: 

• duże przedsiębiorstwa (powyżej 500 pracowników) są zobowiązane do sporządzania co cztery lata bilansu emisji gazów cieplarnianych (Bilan des émissions de gaz à effet de serre – BEGES), 
• sporządzanie bilansu co trzy lata jest obowiązkowe dla służb państwowych, władz lokalnych liczących ponad 50 000 mieszkańców, placówek publicznych i innych osób prawnych prawa publicznego zatrudniających więcej niż 250 pracowników, 
• firmy mają obowiązek publikacji wyników BEGES na portalu ADEME, 
• największe firmy (min. 5 000 pracowników we Francji lub 10 000 globalnie) muszą wdrożyć plan należytej staranności (Plan de vigilance), który obejmuje: identyfikację ryzyk (m.in. klimatycznych), działania zapobiegawcze i korygujące, monitorowanie także działań dostawców i podwykonawców,
• od 2024 r. plan należytej staranności musi także uwzględniać ryzyko wylesiania w łańcuchach dostaw (np. przy imporcie soi, kakao, drewna).

Firmy, które nie będą realizować tych obowiązków, mogą zderzyć się ze skutkami, takimi jak: postępowania sądowe, kary finansowe (astreintes) w wysokości 10 000 €, a w przypadku recydywy nawet 20 000 €, wykluczenie z przetargów publicznych.

Niemcy: ochrona klimatu w łańcuchach dostaw

Ustawa o należytej staranności w łańcuchu dostaw (Lieferkettensorgfaltspflichtengesetz, LkSG) obowiązuje od 2023 r. dla firm zatrudniających ponad 3 000 pracowników, a od 2024 r. dla firm zatrudniających minimum 1 000 pracowników z siedzibą w Niemczech. Co istotne, ustawa dotyczy także zagranicznych firm posiadających oddziały w Niemczech, jeśli spełniają progi zatrudnienia.

Zobowiązuje firmy do: 

• identyfikacji i oceny ryzyk środowiskowych i społecznych, 
• podejmowania działań zapobiegawczych i korygujących, 
• składania rocznych sprawozdań do Federalnego Urzędu ds. Gospodarki i Kontroli Eksportu (BAFA). Ryzyka klimatyczne są jednoznacznie kwalifikowane jako zagrożenia środowiskowe. 

Organ nadzoru BAFA (Bundesamt für Wirtschaft und Ausfuhrkontrolle) może nakładać kary do 800 000 € lub do 2 proc. globalnego obrotu (dla firm o obrotach powyżej 400 mln €), a także wykluczyć firmę z przetargów na okres do 3 lat.  

Federalna ustawa o ochronie klimatu (Klimaschutzgesetz) to ramowe prawo krajowe, które zobowiązuje do: 
• redukcji emisji o co najmniej 65 % do 2030 r. (względem 1990 r.), 
• osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2045 r. 

W lipcu 2025 r. Ministerstwo Finansów zapowiedziało przywrócenie Rady Doradczej ds. Zrównoważonych Finansów (Sustainable Finance Beirat). Wznowienie działania Rady najprawdopodobniej będzie miało miejsce przed końcem 2025 r.

Szwecja i Holandia: ESG jako warunek finansowania 

W Szwecji: 

• obowiązuje Kodeks ochrony środowiska (Miljöbalken), który wymaga od firm przestrzegania zasad zapobiegania zanieczyszczeniom i odpowiedzialnego użytkowania zasobów,
• na poziomie krajowym funkcjonuje również Ustawa o odpowiedzialnym finansowaniu (Lag om hållbarhetsredovisning i finanssektorn), która nakłada obowiązki raportowe i kontrolne na instytucje finansowe – w szczególności dotyczące ryzyk środowiskowych i klimatycznych,
• szwedzki Urząd Nadzoru Finansowego (Finansinspektionen) opublikował w 2025 r. krajowe wytyczne dotyczące oceny ryzyka klimatycznego – niezależnie od regulacji unijnych, które obowiązywać będą od stycznia 2026 roku.

W Holandii:  

• prawo klimatyczne (Klimaatwet) uchwalone w 2019 r., zaktualizowane w 2023 r., wyznacza wiążące cele: co najmniej 55 % redukcji emisji do 2030 r., neutralność klimatyczna do 2050 r. 
• rząd ma obowiązek: co roku publikować roczne sprawozdanie dot. postępów realizacji polityki klimatycznej (Climate Memorandum) i co pięć lat aktualizować plan klimatyczny, 
• firmy, zwłaszcza emitujące powyżej ustalonego progu, podlegają podatkowi od emisji CO₂ (CO₂-heffing), chociaż może okazać się, że podatek zostanie zniesiony, gdyż w czerwcu br. większość w Izbie Reprezentantów zagłosowała za wnioskiem o jak najszybsze zniesienie krajowego podatku od emisji CO₂ dla przemysłu,
• w 2027 roku planowany jest pierwszy etap wdrożenia krajowej ustawy o międzynarodowym odpowiedzialnym prowadzeniu biznesu (Wet Internationaal Verantwoord Ondernemen, WIVO), która wprowadzi obowiązki należytej staranności dla firm operujących na rynkach globalnych. 

Nie tylko Unia wrzuca piąty bieg: inicjatywy w Wielkiej Brytanii i Szwajcarii 

Wielka Brytania, mimo opuszczenia struktur Unii Europejskiej, kontynuuje i wzmacnia swoje działania w zakresie przejrzystości klimatycznej i sprawozdawczości środowiskowej. Wprowadzone rozwiązania mają nie tylko wymiar regulacyjny, ale też silnie promują konkurencyjność firm i odpowiedzialność za wpływ klimatyczny. 

• Od 2019 r. obowiązuje SECR (Streamlined Energy and Carbon Reporting), który dotyczy dużych firm (co najmniej 250 pracowników, 36 mln £ i więcej obrotu lub 18 mln £ i więcej aktywów), zużywających powyżej 40 000 kWh energii rocznie. Obowiązek obejmuje raportowanie m.in. emisji Zakresów 1 i 2, intensywności emisji oraz podejmowanych działań w zakresie efektywności energetycznej.
• Od 2022 r. obowiązują również regulacje TCFD/CRFD, które nakładają obowiązek raportowania strategii klimatycznych, zarządzania ryzykiem i celów redukcyjnych dla dużych podmiotów (m.in. spółek giełdowych i instytucji finansowych). Wymogi te wzmacniają oczekiwania wobec transparentności firm i ich długoterminowego podejścia do adaptacji klimatycznej.  
• Choć rząd brytyjski zapowiedział przyjęcie własnych UK Sustainability Reporting Standards (UK SRS), zgodnych z ISSB, ich wdrożenie jeszcze się nie rozpoczęło. Zgodnie z oficjalnymi zapowiedziami, standardy mają wejść w życie nie wcześniej niż dla okresów sprawozdawczych rozpoczynających się po 1 stycznia 2026 r., co oznacza, że pierwsze raporty pojawią się dopiero w 2027 roku. 

Szwajcaria również wdraża kompleksowe regulacje klimatyczne dostosowane do międzynarodowych standardów. Priorytetem jest zapewnienie transparentności klimatycznej wśród największych uczestników rynku. 

• Od ponad dekady w Szwajcarii funkcjonuje krajowy podatek od emisji CO₂, który obejmuje paliwa kopalne wykorzystywane do celów grzewczych i przemysłowych. Firmy mogą być z niego zwolnione, jeśli dobrowolnie zobowiążą się do redukcji emisji w ramach umów z rządem federalnym. System ten łączy presję regulacyjną z elastycznymi mechanizmami wsparcia.
• Od początku 2024 r. obowiązuje rozporządzenie o ujawnieniach klimatycznych (Ordinance on Climate Disclosures), nakładające obowiązki na duże spółki interesu publicznego (powyżej 500 pracowników i określonych progów finansowych). Wymaga raportowania zgodnego z TCFD (międzynarodowa inicjatywa mająca na celu wypracowanie zaleceń dotyczących ujawnień odnoszących się do klimatu), w tym strategii, ryzyk, ładu i emisji (Zakresów 1 i 2 oraz – jeśli istotne – Zakresu 3). Obowiązuje zasada podwójnej istotności.
• Od 2026 r. Szwajcaria planuje wdrożenie obowiązkowych planów transformacji (transition plans) oraz rozszerzenie wymogów o standardy ISSB. Władze podkreślają, że są to działania wspierające konkurencyjność oraz wiarygodność rynkową szwajcarskich firm na arenie międzynarodowej.

A Polska? Czy czekanie się opłaca?

W Polsce część firm wciąż liczy na przesunięcia lub „rozluźnienie” obowiązków wynikających z CSRD. Jednak to fałszywe poczucie bezpieczeństwa. Dyrektywa wchodzi w życie etapami i obejmie coraz szersze grono przedsiębiorstw. Jednocześnie przepisy w innych krajach UE działają już teraz – i wpływają bezpośrednio na polskie firmy będące częścią łańcuchów dostaw.

Dodatkowo: 

• brak działań ESG oznacza trudności w zdobywaniu kontraktów międzynarodowych, 
• brak transparentności emisyjnej może ograniczyć dostęp do kredytów, grantów i programów inwestycyjnych, 
• firmy, które nie monitorują śladu węglowego, są postrzegane jako ryzykowne partnerstwo biznesowe. 

To nie Unia zwalnia – to my zostajemy w tyle

Zmiana klimatu nie poczeka. Unia Europejska – mimo pozornych sygnałów deregulacyjnych – konsekwentnie dąży do neutralności klimatycznej. Krajowe rządy przyspieszają wdrażanie przepisów, a standardy ESG stają się rynkową normą. Polskie firmy muszą działać już teraz, aby nie stracić pozycji na europejskim rynku i nie zostać uznanymi za „brakujące ogniwo” w zrównoważonych łańcuchach wartości. 

Masz pytania dotyczące śladu węglowego lub potrzebujesz pomocy w przygotowaniu strategii dekarbonizacji? Skontaktuj się z nami – pomożemy Ci wejść na ścieżkę transformacji i pozostać konkurencyjnym w zmieniającym się świecie. 

Autor artykułu: