Data publikacji: 31.10.2024
7 minuty czytania
Spis treści:
Ślad węglowy to całkowita ilość emisji gazów cieplarnianych wyrażonych w ekwiwalencie CO₂ (CO₂e) powstających podczas pełnego cyklu życia produktu lub usługi – od pozyskania surowców aż po etap utylizacji. Wartość ta obejmuje emisje bezpośrednie i pośrednie, a jej kalkulacja pokazuje rzeczywisty wpływ danego produktu na klimat. Dla przedsiębiorców liczenie śladu węglowego może być kluczowe zarówno w procesie budowania strategii biznesowej, jak i środowiskowej. Odpowiednia wiedza w tym zakresie i zrozumienie wpływu firmy na klimat wspiera bowiem liderów biznesowych w podejmowaniu decyzji korzystnych zarówno dla klimatu, jak i dla samej firmy.
Warto pamiętać, że ślad węglowy produktu różni się od śladu węglowego całej firmy, który mierzy emisje związane z działalnością firmy jako całości. Aby lepiej zrozumieć różnice polecamy lekturę artykułu na temat liczenia śladu węglowego organizacji: Liczenie śladu węglowego – część 1.
Obliczanie śladu węglowego produktów staje się kluczowe w dobie rosnącej świadomości ekologicznej konsumentów i oczekiwań rynkowych. Ślad węglowy danego produktu wpływa bowiem na wielkość Zakresu 3 (kat. 1 lub 2) przedsiębiorstwa, które go kupiło. Z tego względu wiele dużych korporacji, zwłaszcza na rynkach zagranicznych, zaczęło wymagać od swoich dostawców informacji na temat emisji gazów cieplarnianych związanych z ich produktami. Przedsiębiorstwa, które są w stanie wykazać niższy ślad węglowy swoich produktów, mają większe szanse na współpracę z wymagającymi partnerami i kontrahentami, a także mogą budować przewagę konkurencyjną, odpowiadając na zmieniające się regulacje, preferencje partnerów biznesowych i klientów końcowych, którzy coraz częściej wybierają produkty przyjazne środowisku.
Obliczenie śladu węglowego pozwala firmom lepiej zarządzać emisjami w swoim łańcuchu dostaw i wykazać konkretne działania na rzecz klimatu. Świadoma strategia klimatyczna i gotowość do transparentności w zakresie raportowania śladu węglowego produktów zwiększa także zaufanie klientów, co jest istotnym elementem budowania trwałej wartości marki. Co więcej, przedsiębiorstwa, które już wdrażają działania redukcyjne, mogą liczyć na nowe możliwości finansowania, jako że coraz więcej instytucji wspiera projekty zorientowane na niską emisję i ekologiczne rozwiązania.
Proces liczenia śladu węglowego produktu jest złożony i obejmuje kilka kluczowych etapów. Przed przystąpieniem do obliczeń, przedsiębiorstwo powinno mieć jasno określone cele i granice analizy. Poniżej przedstawiamy szczegółowe kroki tego procesu:
Jednostka funkcjonalna jest podstawową miarą, która określa, jak użytkowany jest produkt i jakie przynosi korzyści. Ułatwia ona firmom, dostawcom oraz klientom końcowym precyzyjne oszacowanie i porównanie śladu węglowego różnych produktów, nawet tych o zbliżonym zastosowaniu, ale różniących się szczegółami wykonania lub materiałami. Wybór jednostki funkcjonalnej zależy od rodzaju produktu i jego sposobu użytkowania przez klientów. W zależności od produktu może być to przykładowo pojedyncza sztuka lub porcja produktu, waga lub objętość (1 kg, 1 litr, 1 m³), czy użycie produktu przez określony czas lub w konkretnej funkcji (np. jedno mycie włosów szamponem czy kWh wyprodukowanej energii przez instalację fotowoltaiczną na kilometr kabla).
Wybór jednostki funkcjonalnej jest kluczowym krokiem, ponieważ od niego zależy, jak dokładnie i spójnie przedstawimy emisje. Przykładowo, ślad węglowy napoju gazowanego sprzedawanego w szklanej butelce o pojemności 0,5 l różni się od śladu węglowego tego samego napoju w aluminiowej puszce o pojemności 0,33 l. Różnice wynikają z materiałów opakowań i procesów produkcyjnych, które mają swoje specyficzne poziomy emisji.
Wybierając jednostkę funkcjonalną, przedsiębiorstwo powinno odpowiedzieć sobie na pytania:
Dla producentów napojów gazowanych jednostką funkcjonalną może być objętość (np. 0,5 l napoju), co pozwala klientom porównać ślad węglowy różnych opakowań lub smaków tego samego napoju. Dla urządzeń elektrycznych, takich jak żarówka, jednostka funkcjonalna powinna uwzględniać ilość energii zużywanej na godzinę pracy, co precyzyjnie oddaje wpływ środowiskowy na jednostkę użyteczności produktu.
Każdy projekt obliczania śladu węglowego wymaga zdefiniowania, jak szeroko i w jakich etapach będzie analizowany produkt. Najczęściej wybiera się jedną z dwóch metod:
Firma powinna również jasno określić, dlaczego wybrano określony zakres. Jeśli analizowany jest jedynie proces produkcji (od kołyski do bramy), konieczne jest wskazanie, że brak informacji o dalszych etapach (np. użytkowaniu) wynika z braku dostępu do takich danych. Warto wiedzieć, że są produkty, które najwięcej emisji mają w fazie użytkowania przez konsumentów (zaliczają się do nich m.in. pojazdy, kosmetyki, sprzęty AGD). W ich przypadku warto pokazać emisje w całym cyklu życia a nie tylko cradle to gate. Konieczne w procesie liczenia śladu węglowego produktu wyraźne określenie granic ułatwia przedsiębiorstwom precyzyjną kalkulację, ale też komunikowanie wyników oraz porównywanie ich w ramach tej samej branży.
W celu dokładnej analizy śladu węglowego należy zidentyfikować każdy etap cyklu życia produktu, a następnie przyporządkować do niego źródła emisji. Każdy proces – od pozyskania surowców, przez transport, produkcję, aż po utylizację – powinien być dokładnie udokumentowany, a emisje powstałe w jego wyniku zapisane. Narzędziem, które umożliwia szczegółowe zrozumienie i prześledzenie całego życia produktu, jest mapa procesów. Przy obliczaniu śladu węglowego pomaga zidentyfikować, na których etapach cyklu życia produktu generowane są największe emisje, i ułatwia zebranie odpowiednich danych do kalkulacji.
W celu stworzenia mapy procesów należy zidentyfikować główne etapy cyklu życia produktu, rozbić etapy na szczegółowe procesy, w każdym kroku dodać szczegółowe elementy procesu, a następnie całość zwizualizować. Dobrze przygotowana mapa procesów powinna być szczegółowa, przejrzysta i elastyczna, pod kątem ewentualnych zmian procesów czy np. źródeł energii.
Mapa procesów stanowi podstawę do dalszych etapów liczenia śladu węglowego – im lepiej jest opracowana, tym dokładniejsze będą obliczenia.
Bazując na mapie procesów, firma powinna zidentyfikować, jakie dane należy zebrać, aby móc przeprowadzić pełną kalkulację emisji. Dane te mogą pochodzić od dostawców, szczególnie w przypadku zakupionych do produkcji surowców lub komponentów, które mają znaczący wpływ na emisje. Przykładowo, jeśli produkt zawiera tworzywa sztuczne, należy zgromadzić informacje o emisjach związanych z ich produkcją i przetwarzaniem. W tym etapie istotne jest także nawiązanie współpracy z partnerami biznesowymi, gdyż ich wsparcie umożliwi bardziej szczegółową analizę oraz uzyskanie pełniejszych danych.
Po zgromadzeniu wszystkich niezbędnych danych przystępuje się do właściwego obliczenia śladu węglowego, zgodnie z wytycznymi standardu GHG Protocol. Wynik końcowy wyrażany jest w ekwiwalencie CO₂ na daną jednostkę funkcjonalną i obejmuje całość emisji generowanych przez produkt. W obliczeniach wykorzystuje się wskaźniki emisyjności przypisane do poszczególnych procesów, np. ilość energii potrzebnej do produkcji czy emisje wynikające z transportu surowców. Obliczenia te pozwalają przedsiębiorstwom określić, które procesy mają największy udział w całkowitym śladzie węglowym i stanowią podstawę do opracowania planów redukcji emisji.
Obliczanie śladu węglowego produktu jest procesem specyficznym i nie zawsze wymaga uprzedniego liczenia śladu węglowego całej organizacji. Niemniej jednak, posiadanie danych o emisjach firmy może istotnie usprawnić ten proces. Różnica tkwi w zakresie analizy: w przypadku organizacji emisje są dzielone na trzy Zakresy – bezpośrednie, pośrednie z energii oraz pośrednie w całym łańcuchu dostaw, natomiast ślad węglowy produktu analizuje jego poszczególne etapy życiowe, takie jak produkcja, dystrybucja czy utylizacja (cradle-to-gate lub cradle-to-grave).
Ślad węglowy produktu uwzględnia emisje generowane przez samą produkcję, ale także przez surowce i komponenty dostarczane przez zewnętrznych dostawców, co jest szczególnie istotne w kontekście Zakresu 3 dla organizacji. Kalkulacja ta pozwala firmom na precyzyjne określenie udziału emisji w łańcuchu wartości i podejmowanie decyzji redukcyjnych nie tylko na poziomie produkcji, ale również w zakresie optymalizacji dostaw czy wyboru dostawców operujących na zielonej energii.
Chcesz wiedzieć więcej o śladzie węglowym firmy, produktu lub usługi? Pobierz nasz przewodnik po śladzie węglowym.
Cieszymy się, że chcąc poszerzać swoją wiedzę na temat zmiany klimatu i ograniczania jej skutków, odwiedzasz naszą stronę internetową.
Przy tej okazji chcielibyśmy poinformować, że w dniu 23 września 2024 roku nazwa naszej Fundacji uległa zmianie na Fundacja Climate&Strategy.
Modyfikacja ta nie wiąże się z żadnymi zmianami wewnątrz organizacji i nie pociąga za sobą zmiany profilu oraz oferty Fundacji.
